Waarom kies je een koolstofstalen outdoormes?

Koolstofstaal is een populaire keuze voor outdoormessen. Merken als KA-BAR, ESEE en TOPS staan erom bekend. Maar wat maakt koolstofstaal zo bijzonder? En welke nadelen kleven eraan? Wij zetten alles voor je op een rijtje.

Waar tegenwoordig vrijwel iedereen meteen denkt aan roestvast staal, dan wel ‘Rostfrei’ of ‘Stainless’, is dat eigenlijk een relatief nieuwe uitvinding voor messen. Een paar honderd jaar lang werden alle messen gemaakt van koolstofstaal. Roestvast staal bestond al wel sinds het begin van de 20e eeuw. Maar pas na de Tweede Wereldoorlog kwamen gereedschapsstaalsoorten als D2 of andere legeringen echt in de mode. In de jaren ’60 en ’70 was er een soort kantelpunt waarbij de roestvaste staalsoorten zelfs de mainstream werden.

Wat is koolstofstaal?

De term koolstofstaal gebruiken we voor staal met een hoog gehalte koolstof.  En een laag gehalte chroom of andere legeringselementen die staal roestvaster maken. Daarnaast heb je gereedschapsstaal, waarin iets meer van die elementen zitten. Maar nog niet genoeg om het helemaal roestvast te maken. In roestvast staal zit meer chroom, vaak 15% of meer. Let op: we spreken altijd over roestvast staal, nooit over roestvrij. Zelfs roestvast staal kan bij de juiste mishandeling gaan roesten.

Enkele voorbeelden van populaire koolstofstaalsoorten voor outdoormessen zijn: 1095-koolstofstaal, O1, 1075-koolstofstaal en Böhler K720.

Voordelen van koolstofstaal

De sterkte

Gelukkig zijn er genoeg makers en gebruikers die weten welke voordelen koolstofstaal heeft. En dan specifiek voor outdoormessen. Het mooie aan koolstofstaal is dat het vaak taaier is dan roestvast staal. De legeringselementen in roestvast staal maken het vergeleken met koolstofstaal net iets breekbaarder. Koolstofstaal is simpel. Ook wordt koolstofstaal voor outdoormessen op een minder hoge hardheid afgeleverd. Hierdoor buigt koolstofstaal sneller dan het breekt. Handig in het veld, want aan een verbogen mes heb je meer dan aan een gebroken mes.

Slijpgemak van koolstofstaal

Een ander groot voordeel van koolstofstaal is dat het ontzettend eenvoudig te slijpen is. En het laat zich dan ook nog eens vlijmscherp slijpen. Zelfs met beperkte middelen. We zeggen wel eens gekscherend dat je een gemiddeld koolstofstalen mes zelfs op een baksteen nog scherp zou kunnen slijpen. Wellicht wat gechargeerd, maar je snapt het punt. Het biedt voor outdoormessen het voordeel dat je in het veld met relatief simpele middelen je messen toch scherp houdt. Je hebt niet per se een set van vijf stenen nodig, één goede dubbelzijdige steen volstaat om verder te kunnen.

Voordelige optie

De prijs kan ook een erg overtuigend argument zijn om voor een koolstofstalen met te kiezen. Koolstofstaal is namelijk als ruwe grondstof relatief goedkoop, en ook de bewerkingen en hittebehandeling kunnen relatief voordelig worden uitgevoerd. Uiteraard zijn hierop ook uitzonderingen mogelijk, maar het is bij een beperkter budget zeker de moeite van het onderzoeken waard.

Nadelen van koolstofstaal

Roest

Natuurlijk niet alles is rozengeur en maneschijn. Zelfs aan koolstofstaal kleven nadelen. Primair hebben we het dan over roest. Welke oppervlakteafwerking je ook kiest, coating of niet: bij koolstofstaal ligt het risico van roest altijd op de loer. Die pure samenstelling van het staal waarin amper legeringselementen zitten, betekent ook dat er nauwelijks roestbestendigheid aanwezig is.

Daarom vergen koolstofstalen messen net iets meer verzorging dan messen van roestvast staal. Een appeltje snijden en dan het mes zomaar wegleggen? Dan weet je zeker dat het mes binnen no-time onder de roestvlekken zit. Ook gebruik in een maritieme omgeving zorgt vroeg of laat voor roest. Regelmatig een paar druppels olie uitwrijven over het lemmet is dus essentieel.

Stel dat je het mes gewoon gebruikt en direct daarna schoonmaakt. Dan nog treedt een verkleuring van het staal op. Vaak blauwachtig, een beetje als een olievlek. Dat noemt men patina. Meer weten over het verschil tussen patina en roest? Ook messen met een coating zijn niet veilig. De snede ligt namelijk nog steeds bloot, en iedere coating slijt na gebruik. Hoe hard of dik hij ook is. Lasergraveringen door een coating heen zijn ook gevoelig voor roest.

Scherptebehoud

Doordat koolstofstalen outdoormessen vaak iets minder hard zijn, blijven ze ook iets minder lang scherp. Gemiddeld genomen dan. Het is vrijwel nooit zo dat een stukje hout snijden leidt tot een bot mes, maar vergeleken met sommige luxere legeringen ben je net wat sneller aan slijpen toe. Gelukkig hadden we al vastgesteld dat dat dus erg snel en eenvoudig gaat. In tegenstelling tot sommige roestvaste staalsoorten die misschien langer scherp blijven, maar veel lastiger te slijpen zijn.

Koolstofstaal voor keukenmessen

Ook in de keuken kom je koolstofstalen messen tegen. Daar alleen deels om andere redenen. Het eenvoudige slijpen is nog hetzelfde, alleen in de keuken zijn de koolstofstalen messen juist fragieler dan de roestvaste equivalenten. Dit omdat ze juist vaak op extreem hoge hardheden worden afgeleverd. Zo blijven ze lang scherp en kunnen ze dun uitgeslepen worden, alleen zijn ze wel kwetsbaar. In die zin is er bij koolstofstaal dus een soort rare paradox tussen extreem taai bij outdoormessen, en extreem hard en bros in de keuken. Iets om rekening mee te houden.

Conclusie

Roest en minder scherptebehoud doen bij veel mensen meteen alarmbellen rinkelen. We hopen echter dat je zo ook genoeg voordelen van die bijzondere, tegelijk doodnormale, staal hebt gehoord. Wij blijven altijd fan van koolstofstaal. Het karakter van een natuurlijke patina vertelt een verhaal. Over waar jij met je mes bent geweest. Wat je hebt beleefd. Alleen dat al is goud waard.